Altm yanda, otuz iki yldr sinemada alan, sanatsal zgrln salamak iin kendi yapm irketine sahip olan ve filmografisinde on kurmaca film bulunan senarist-ynetmen mer Kavur, ada Trk sinemasnn nde gelen isimlerinden biridir.

1944'te Ankara'da doan Kavur, stanbul'da byd. Paris'teki Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Sosyal Bilimler Yksek Okulu)'nda gazetecilik ve sosyoloji okuduktan sonra Conservatoire Indpendent du Cinma Franais (Fransz Bamsz Sinema Konservatuvar)'nda sinema eitimi grd. Sorbonne'da, Film Tarihi dalnda yksek lisans almas yapmaya balad ama bunu tamamlamad. 1971'de Trkiye'ye dnd, belgeseller ve reklam filmleri yapmaya balad. 1974'te ilk uzun metrajl kurmaca filmi "Yatk Emine"yi yapt.

Filmlerinin bazlar Antalya Film Festivali'nde dle layk bulundu. "Krebe" (1984), "Amansz Yol" (1985) ve "Gece Yolculuu" (1987), Kltr Bakanl'nn verdii dllere hak kazand. stanbul Film Festivali'nde de drt kez En yi Trk Filmi dln ald. Tannm bir ynetmen olarak dnya apnda kabul grd ve Almanya (1987, 1993, 1998), Portekiz (1987), Fransa (1990, 1993, 1994, 1996), Fas (1992), Finlandiya (1993), Hindistan (1998), Yunanistan (1998), Hollanda (1998), Italya (1999), ABD (2000), Kanada (2003) gibi eitli lkelerde filmlerinin toplu gsterimleri dzenlendi. u sralarda stanbul'da, Bilgi niversite'sinde ders vermektedir.

Bazen "Trk Bergman" diye tanmlanan Kavur tipik olmayan bir ynetmen, snflandrlmas zor trden bir sinemac olsa da, kimileri onun 1980'lerden beri Trk sinemasn sarsan dalgalarn sadk temsilcisi olduunu iddia edebilir; filmleri mahrem, ideolojik adan belli bir gre bal, toplumsal anlama sahip ve son derece poplerdir. Kavur'un ilk dnem filmleri, onlar grdkten sonra uzun sre aklnzdan kmayan filmlerdir; hem tuhaf kahramanlarnn hayatlarn, hem de kendi hayatnzn anlamn sorgulamanza yol aan filmlerdir. ine kapank ve baskc bir toplumun kylarnda yaayan ve bu toplumdan ka ancak lmde -ya da yerleik kurallara- uymada bulan bu karakterler, ynetmeni cezbeder. Bask, psikolojik, duygusal, toplumsal ve -ima yoluyla- siyas bir baskdr. Kavur'un filmlerinde siyas bir yan ya da bir adanmlk grmemek hata olur. Aslnda bu adanmlk, insanlk durumunu aklk ve merhametle gzleme eklindedir; yabanclam olan yabanclatrmayan bir adanmlktr. Daha sonraki filmlerinin merkezinde ise zaman ve esrar vardr, nk Kavur dnyann kendisini kesin ve gereki bir ifadeyle gsterse de, her filmin sonunda muammalar, srlar ve gereklik ile illzyonun doas zerine, karakterlerinin seimlerinin gerisindeki drtler zerine cevaplanmam sorularla kar karya kalrz. En nemlisi, insanlk durumuna ilikin niha sorularla babaa kalrz.

Kavur'un uzmanlk alan, "sinemasal ryalar"dr. Filmleri muammaldr, sembolizmle dopdoludur; kahramanlar (genellikle erkekler) onlarn -ve bizim- anlamaya altmz bir araya kar. Gzel, ele gemez kadnlar onlar ziyaret eder. Melekler mi? lham perileri mi? Hayaletler mi? Tanralar m? Bilinmez. Gerekst olaylar, gnlk ritellerin ve sradan grevlerin arasna girer, ya da onlar deitirir. Her eyden nemlisi, gemi, imdi ve gelecek akr. Zaman Kavur'un hi aklndan kmaz: filmlerinin hemen hemen hepsinde saatler n planda boy gsterir. Saatiler kahraman dzeyine eriir. Karakterler, saatlerin mekanizmasnn dorudan doruya insan ruhuyla ilintili olduunu iddia eder. Saatler drdnc (ya da beinci, ya da altnc) bir boyuta balantmz mdr? Kavur'un dedii gibi yalnzca "yzeyde (mi) srkleniyoruz"?

Bu toplu gsterimdeki en eski film, "Yusuf ile Kenan" (1979), bize Kavur'un kendine zg slbundan parltlar sunar: Trkiye'nin kaldrm tal sokaklaryla krlarnn yeil tepelerine tutkunluu, ocuklara olan sevgisi ve geleneksel zanaatlara derin saygs. ki kk yetimin stanbul'un amansz sokaklarndaki sa kalabilme mcadelesini izleyen, nceden kestirilebilir olay rgs, evsiz sokak ocuklarnn zor durumuna dikkat eker. Burada filmleri siyasi eylemcilik ve toplumsal eletiri zerine kurulu olan Ylmaz Gney'in etkisi, kuvvetle hissedilir.

Bambaka bir yne yelken aan "Anayurt Oteli" (1986) yrek paralayc bir zlme portresi sunar. Bir kasaba otelinin mdr olan Zebercet, daha filmin balangcnda akln otelden ayrlm olan gzel bir konua takmtr. Umutsuzca onun geri dnmesini bekler, oysa kadnn dnmeyecei besbellidir. Gnler getike lgnl artar. Bask altnda, buz gibi ve dpedz tyler rpertici Zebercet ile Bates Motel'in mdr arasnda byk benzerlikler vardr.

"Anayurt Oteli" Cehennem'e klostrofobik bir inise eer, "Gece Yolculuu" (1987) sanat ve fanilik zerine at tarznda bir meditasyondur. Abluka altndaki bir film ynetmeni son projesi iin fazla coku duyamaz, ta ki mekn aray onu 1923'te Rum sakinleri tarafndan terk edilmi bir kente, "gerek bir hayalet kasaba"ya gtrene kadar. Orada kalmaya karar verir, senaryosunu yeniden yazmak ve biraz ruhunu yoklamak iin harabolmu bir kiliseye tanr. Yerin bysne kendini teslim ettike, yazdklar (gerek ve hayal edilmi) anlara ve cevaplandrlamayan sorulara karr.

"Gizli Yz"deki (1991) gen fotoraf kaderine boyun emeye o kadar gnll deildir. Parsifal ile Kutsal Kse mitini rnek alm hikyesinde gene esrarengiz bir kadn, bir dizi krk saat, mehul kiilerin fotoraflar ve bilge bir saati vardr. Fotorafnn bu grnrde farkl unsurlar arasndaki balantlar ortaya karma konusundaki azmi, onu birka ehirde uzun, sihirli, esrar dolu bir geziye karr. Senaryoyu beenilen romanc Orhan Pamuk yazmtr (toplu gsterideki dier filmin senaryolar Kavur'a aittir) ve bu da, bu iirsel filmin olaand gzelliine katkda bulunur.

Kavur'un ileri eitli noktalarda Alfred Hitchcock, Federico Fellini, Alain Resnais, Andrei Tarkovski, ngmar Bergman, Carol Reed, ve hatta Gabriel Garca Mrquez ile talo Calvino'nun yazdklarn hatrlatyor. Ancak onun, kendisine zg, ayn zamanda hem zamansz ve hem de zaman dolu bir zarafeti ve ciddiyeti vardr.

Kavur'un filmleri trenle, arabayla ya da otobsle yolculua kmak (o kadar ok karakteri seyahat eder, ya da srekli dolar ki), imalt tezgah kullanmak, bir oteli iletmek, saat tamir etmek gibi deneyimler zerine ok belirgin, somut bir duygu verir. Ancak btn bu zel durumlarn ortasnda, Kavur olaylar sakin ama ikna eder bir biimde, miti, bilinaltn, bellei, d biraraya getiren bir balama yerletirir. Olaylar nasl "yerletir"dii, onun sinemasnn ayrt edici niteliklerinden biridir.

Kavur, dorudan grnt ekmenin tesindeki sinemasal kaynaklardan yararlanr. Kameras hareket halindedir, kahramanlarnn yollarn resmederken, gzlerimizi de beraberinde gtrr. Eer bir ynetmen bizi karakterleriyle birlikte onlarn kendi alglama durumuna tarsa, anlar, dler, sanrlar hemencecik anlalmaz. Seyirci olarak, filmin ieriye doru helezonlar izdiinin farkna varmamz iin ancak, bir olayn, rnein, farkl bir sonula tekrarlanmas ya da bizim ayn znel gzlerle bakmamz gerekir. Hem "Gece Yolculuu"nda hem de "Akrebin Yolculuu"nda bu, kafa kartrc bir etkiyle meydana gelir. Ynetmenin dier filmlerinde ise znel kameras bizi sadece kahramanlarnn ektii meakkat ile muratlarna ermelerinin kaygl tanklar haline getirir. Kavur ayn zamanda ekim/karekim ya da omuz stnden tepkisel diyalog gibi standart yntemleri kullanmada ve zellikle gemie bakta, seyirci varsaymlarn paralamakta tereddt etmez. Bunu yaparken de, bizi kendimizinkinden daha eksiksiz, daha dllendici bir dnyaya buyur eder.

Kavur filmlerini, kaytl tarihin kendisi kadar geriye giden uygarlklarn drtyol az olmu bir corafi meknda gerekletirir: Daha nce Konstantinopolis, ondan nce de Byzantium olmu stanbul'da. Zaman, zihnini megul eden eylerden biridir, ama Kavur daha nceki binyllarn harabeleri zerinde durmaz. Roma kltr, Grek kltr ya da daha eski kltrlerin izlerini hemen hemen hi grmeyiz; kadim duvarlar, yollar ve yzyln ypratc etkilerinden sa-salim km daha yeni binalarla evler sadece fonda mevcuttur; daha yeni ama ypranm binalar, filmlerini daha zenginletirecek ve anlamlarn geniletecek olan tarihi katar onlara - ve zamann arln.

Kavur yabanc seyircilerini, filmlerindeki malm referanslar arama konusunda uyarr: "Trk kltrn tanmyorsanz, bunlar bulmak zordur Beni en fazla etkileyen ey, bir bireyin kendi kltrel kimliini aramasdr." Bu arayn evrenselliinde, mer Kavur'un filmlerinin stn nitelii ve gzellii yatmaktadr.