Vahi, grotesk, komik, zgn, rahatsz edici. Onun toplumsal hicivlerini tanmlamak iin bu sfatlarn hepsi kullanlabilir. Vincent Canby ona "sinemada alan en yrtc hiciv ustas" demiti. Adn en fazla duyuran filmi, Cannes'da FPRESC dl'n almadan nce, tiksinmi seyircilerin neredeyse ayaklanmasna yol aan "La grande bouffe / Byk Tknma"dr. talya, Fransa, spanya ve ABD'de almtr, en iyi oyuncular baka hibir ynetmenin akl edemedii rollerle elemeyi uygun bulmu; zaten gerekst olan masallara bu aktrlerin kendilerinden verdikleriyle rehberlik etmelerini salamtr. Elde ettii sonular acayip, hatta deli samas olabilir, stelik bir hzn izi de tarlar. Erkek-dii rollerinin ve ilikilerinin (iflasnn olmasa bile) deiiminin daha byk apta tablosunu "aka ortaya koymak" adna, filmlerinin ounda bol miktarda plaklk (erkek ve dii) ve ak seks vardr. ou kez ak sak, daima ineleyen mizahnn, tabir caizse, mabadn zellikle erkekler (ve onlarn byk itahlar, kk tuhaflklar) oluturur. Aza alnmayan, yasak olan n plana kard iin ona sinemann Rabelais'si de denmitir, oysa Voltaire de uygun bir isim olabilirdi - eit frsat konusunda pheci biri olduu, oklaryla burjuva arln ve cinsel tabular, oven erkek hilkat garibelerini ve 70'ler tarz "kadn zgrlkl"n, rkl ve fazlasyla sanayilemi bir toplumun doasnda varolan hayal krklklarn hedefledii iin. Bize "Dnyann sonu yaklat!" diye baran kaldrm fanatiinin sinema versiyonudur. Zaten komedi kullanmazsan, kimse sana kulak vermez. O, toplum kurallarna uymayan talyan ynetmen Marco Ferreri'dir.

Marco Ferreri, 11 Mays 1928'de, Michelangelo ve Carla Vismara'nn olu olarak Milano'da dodu. Sinemay kefedince veterinerlik eitimini hemen yarda brakt. Reklam yapmcs olarak sinemaya girmeden nce, iki satcs ve ksa sreyle de gazeteci olarak alt. ki kurulu iin reklamlar ynetti. 1950'de, hep byk hayranlk duyduu bir yazar olan Antonioni'nin film projesi "Cronaca di un amore / Bir Akn Gncesi"ni destekledi. Milano'da Riccardo Ghione ile tant ve 1950'de Documento Mensile (Aylk Belge) adl bir sinema dergisi karmak iin onunla Roma'ya gitti. Dergi iin, aralarnda Fellini, De Sica, Visconti, Moravia ve Zavattini'nin de bulunduu baka nl yazar ve ynetmenlerle birlikte alt. 1952'de Ferreri, Lattuada'nn "Il cappotta / Palto"sunun yapm denetisi oldu. 1953'te, hep Ghione ile birlikte, ksa hikyelerden oluan bir filmin yapmn destekledi: "L'amore in citt / Kentte Ak". Zavattini de onlara katld. Hikyeleri, Risi, Lizzani, Antonioni, Fellini, Lattuada ve Maselli (sonuncusu, Zavattini'yle birlikte) ynetti. Ayn yl, Ortaa'da geen, eletirmen Antonioni Marchi ile yazar Luigi Malerba'nn ynettikleri garip bir film olan "Donne e soldati / Kadnlar ve Askerler"in yapm ynetmeni oldu. Sansrle kan sorunlar yznden film ertesi yl gsterime girdi ama baarl olamad. Ferreri bu filmde oyuncu olarak ta yer ald.

1956'da Ferreri, ektii ilk talyan filminin yapmcs olacak Alfonso Sansone namna, Totalscope objektiflerinin temsilcisi olarak Madrid'e gitti. spanya'da, o andan itibaren uzun ve keyifli bir ibirlii srdrecei komedi yazar Rafael Azcona'yla tant. Ferreri ynetmen olarak ilk filmi "El pisito / Kk Daire"yi ancak 1958'de, onun romanlarndan birini uyarlayarak gerekletirdi. Luis Garcia Berlanga'nn filmlerinin kara mizahnn habercisi olan "Kk Daire", oturacak bir daire bulana kadar dnlerini erteleyen gen bir ifti anlatr. aresizlie kaplan gen adam, erken lr umuduyla, yal bir kadnla evlenir. Ancak evlilik yal kadn diriltir ve gen iftin planlar hsranla sonulanr. yi netice vermeyen birka projenin ardndan, Ferreri baka birinin senaryosundan, onun dnyasna daha uzak bir film olan "Los chicos / ocuklar" (1959) ekti. Filmin spanyol sansryle sorunlar oldu ve piyasaya srlemedi. 1960 ylnda spanyol sinemasnn kilometre talarndan birine dnen grotesk filmi "El cochecito / Tekerlikli Sandalye"yi yapt. Ferreri'nin bu ilk bayaptnn toplumsal hicvini Buuelvari bir kara mizah biimlendirir. Filmin Venedik Festivali'ndeki byk baars Ferreri'ye, Zavattini'nin gelitirdii bir portmanto film olan "Le italiane e l'amore / talyan Kadnlar ve Ak"n bir blmyle talya'ya dnme ans tand.

Ferreri, meslek yaamnn geri kalann talya ile Fransa arasnda blerek, 1960'lar ile 70'ler Avrupa sanat sinemasnn, artc bir toplumsal-siyasal eletiri (cinsellik, tketicilik, yabanclama), kara mizah ve kadn dmanl harmanndan oluan, en zgn ve rahatsz edici film sepetini oluturdu. talya'da, 1960'l yllarn banda ektii, paralanan evlilik kurumunu merkez alm, ada yaam zerine srad ve sirke gibi keskin hicivler ieren filmlerle, kendine isim yapt. Gene sansrle sorun yaam bir film olan "Una storia moderna: L'ape regina / ada Bir yk: Ar Beyi"nin (1963) sonunda Ugo Tognazzi, gen karsnn cinsel talepleri sonucu tekerlekli sandalyeye mahkm olur. Bu filmle, ve hem yz hem de vcudu kllarla kapl bir kadnn be para etmez bir ovmen tarafndan istismar edildii "La donna scimmia / Maymun Kadn"la (1964), Ferreri, eletirmenlerin yansra halkn da ortak onayn ald. Marcello Mastroianni'li bir sonraki filmi "L'uomo dei 5 palloni / Be Balonlu Adam"da (1965), Ferreri erkeklerin saplantlar hakkndaki fikirlerini dile getiriyordu. Bu uzun metrajl film, yapmcs Carlo Ponti tarafndan kesilip yeniden kurgulanarak "Oggi, domani, dopo domani / Bugn, Yarn, Ertesi Gn" adl portmanto filme bir blm olarak dahil edildi. Ancak 1968'de filmine yeniden sahip olabilen Ferreri, (bir tanesi renkli) birka yeni sahne ekip kurgulad ve filminin ABD ve Fransa'da ("Break Up" adyla) gsterilmesini salad, ama film baarl olamad

Ferreri'nin meslek yaamnda yeni bir aamaya iaret eden ve ona hem halk hem de eletirmenler nezdinde baar salayan film, fetiist ve yabanclam bir dnyann portresini izdii "Dillinger morto / Dillinger ld" (1969) oldu. Bu srreel, zm zor hikyede, kars, ii ve evi yznden hayal krklna urayan bir sanayi tasarmcs, eski bir tabancay elden geirir ve parlatr, eini ldrp Tahiti'ye kaar. Daha az baarl birka filmin ardndan, Ferreri 1973'te Paris'te ekilen "La grande bouffe / Byk Tknma"yla kendini uluslararas dzeyde kabul ettirdi. Ynetmenin "Skandal yaratcs" olarak hreti, esas olarak, bir Avrupal yldzlar ekibinin (Marcello Mastroianni, Ugo Tognazzi, Philippe Noiret, Michel Piccoli) kelimenin gerek anlamyla patlayp lene kadar yemek yedii bu tketicilik alegorisinin at tahribata dayanr. Ferreri'nin r aan bu uluslararas hit filmi, Buuel'in "Le charme discret de la bourgeoisie / Burjuvazinin Dayanlmaz ekicilii"sinden daha kesin, Pasolini'nin "Sal"sundan daha yumuak bir ekilde, burjuva iktidar ve hareketsizlii konusundaki her tr metaforu birbirine kartrm ve sonra da patlatmtr. Nixon dneminde Ferreri, Amerikan Bats mitini "Touche pas la femme blanche / Beyaz Kadna Dokunma!"yla (1974) baklad. Bu, o gnn Paris'inde geen, vaktiyle Les Halles'in bulunduu noktadaki muazzam inaat ukurunun, macera iin ssz, tozlu bir fon oluturduu geen bir western'dir. Ferreri bu byk grgr iin "Byk Tknma"nn oyuncu kadrosunu tekrar bir araya getirdi. Soykrma ve katlima yol aan, erkek erkee / kadna utan verici hakaretler hakknda, geen yzyln sonu tarznda ekilmi bu komedi gerekten srad bir filmdi.

1970'li yllarda Ferreri'nin dikkati, gittike deien cinsel roller zerinde younlat ve Grard Depardieu'nn oynad oven bir fabrika mhendisinin (feminizme cevap olarak) kendini elektrikli bir bakla hadm ettii "L'ultima donna / Son Kadn"la (1976) doruk noktasna ulat. Ferreri, New York'ta geen "Ciao maschio / Elveda Erkeklik"te (1978) mstehzi bir edayla, bizim bildiimiz ekliyle uygarlk sona erdi diyordu. Filmin bilim-kurgusal bir yan yoktu, ama New York kyamet sonras New York'uydu: apartman dairelerini sanlar basmt, her ey harap olmutu. "Son Kadn"da olduu gibi (o da insanlk d yksek kiral apartmanlar, alveri merkezleri ve sper karayollar arasnda geiyordu), Depardieu'nn canlandrd Lafayette, New York'ta kendini yeni ve cesur seks rolleri arasnda bulur, kendi erkeklik fikrine gre eitebilmesi iin geriye sadece filmin ngilizce adnda yer alan ehli bir maymun kalmtr. Nehir kysndaki kumsalda bulunan gkdelenden dm bir King Kong figr, post-modern ada barn yumruklayan erkeklik hakknda pek ok ey syler - tabii Ferreri'nin acayip eylere tutkusu konusunda da birka ey syler. Ferreri 1979'da, talya'da, henz pek az tannan Roberto Benigni ile "Chiedo asilo / Snlacak Bir Yer Ararken"i ekti: iyi filmlerinden biriydi, ama seyirci nezdinde baarl olamad. Ferreri'nin uluslararas kariyeri, 1981'de Los Angeles'te ekilen ilk ngilizce filmi, "Storie di ordinaria follia / Sradan Delilik ykleri"yle devam etti. Ferreri, Charles Bukowski'nin ak szl yaptlarnda ve pikin hayatnda, kendi ineleyici karanlk mizah iin bir ayna bulmutu. Filmi, ikiyi seven ozann Erections, Ejaculations, Exhibitions and General Tales of Ordinary Madness adl kitab zerine kurulmutu ve Bukowski'nin yuvas olarak grd, Los Angeles'n sefil sokaklarnda geiyordu. Bu filmde gerek bir kstahlk ve risk al vard, plakl da estetik bir g tayordu.

Ferreri, 1980'li yllarda, ou kez kadn karakterler zerine odaklanan ve srad karakterleri onunla birlikte yorumlamaya hazr (Ornella Muti, Hanna Schygulla, Francesca Dellera gibi) mehur aktrislerle almasn salayan, zgr ve zgn filmlerle hep ok faal oldu. Ancak bu on ylda yapt filmler, hem talya'nn, hem de sadece kkrtlmay bekleyen bir izleyiciyi ktle tevik ediyormu gibi grnen ynetmenin kendi entelektel yorgunluunu yanstyordu. "La carne / Et" (1991) tanp k olduu gzel ve ehvetli kadnn onu tuhaf bir yntemle daim ereksiyonda tutmas sonucu felce urayan ve bir seks klesine dnen bir erkek hakkndadr! Ferreri, bir huzur evindeki ak ve cinsel ilikilerin hikyesi olan "La casa del sorriso / Tebessm Evi"yle (1988), Berlin Film Festivali'nde, hayret verici bir ekilde, en iyi filme verilen Altn Ay'y kazand; bu da ynetmenin en kendine zg filmlerinden biridir ama seyirci itibar etmemitir. Ferreri'nin zehirli mizacna dndn kantlayan ve en gzel filmlerinden biri olan, 1993 yapm "Diario di un vizio / Bir Manyan Gncesi"nde de ayn ey oldu. 1990'da Valencia Film Festivali onun iin bir toplu gsteri dzenledi. 1995'te de Cinmathque Franaise (Fransz Sinematei) onun hakkn verdi. Ayn yl, Pesaro'daki Mostra Internazionale del Nuovo Cinema (Uluslararas Yeni Sinema enlii), Ferreri'nin televizyon ilerini de ieren eksiksiz bir retrospektif dzenledi ve zellikle ynetmenin filmlerinin modernliini, zgnln, geleneklere kar kn takdir eden gen izleyiciler nezdinde byk baar kazand. Ferreri, meslek yaam boyunca, hayatn her alanndan insanlarn eit olabilecei tek yerin sinema olduuna inanm, bu nedenle de kitleler iin filmler yapmt. Hayatnn sonuna doru, eski byk sinema salonlarnn yok olmasndan ve daha sekin seyirciler iin sanat yan daha ar filmler yapma eiliminden ok tedirgin olmutu. Grlerini, bu tezi ynnde zorlayc nedenler sunan bir tr sinema retrospektifi ve sinemann yznc yl iin ok kiisel bir iltifat olan son filmi "Nitrato d'argento / Gm Nitrat"ta (1996) ifade etti. Ferreri, 70. doum gnnden sadece iki gn nce, 9 Mays 1997'de, Paris'teki bir hastanede kalp yetersizliinden ld.

Marco Ferreri'nin filmleri cretkrca ar, edebe aykr, hatta kimine gre mstehcendir. Ama ynetmen seyircisini, srf etki yapma uruna oke etmek, artmak ya da rencide etmek istemez. Daha ok, seyircisini sarsarak onu ele ald temel temalar zerinde kafa yormaya itmek ister: ekirdek ailenin zl, cinsel rollerin yeniden tanmlanmas, modern ehir hayatnn bnyesinde varolan yabanclama gibi. Grntlerinde, toplumsal kaosun kysndaki ada bir dnyay yakalayan toplumsal bir eletirmendir. Her eyden nce bir hmanisttir - ve bir ktmser; topluma ilikin alglamalar onu ylesine hsrana uratmtr ki, sanat sadece abzrd olann snrnda varolabilir. Ferreri'nin filmleri, modern toplum iin duyduklar umutsuzlukta birleir. Ynetmen hibir olumlu zm sunmaz: karakterleri lene kadar yer, ya da hayatlarnn z olan cinsellii kendilerine yasaklarlar.

"Toplum bitmi halde. Vaktiyle varolan deerler artk yok. Aile, burjuvazi -deerler, ahlk, ekonomik ilikiler asndan sz ediyorum- artk bir gayeye hizmet etmiyor. Benim filmlerim, imgelere evrilmi tepkiler. Roma mparatorluu kt. Ortaa'a giriyoruz. Beni ilgilendiren, dnyann zld ve patlad anlar." - Marco Ferreri