Yasujiro Ozu, Japon ynetmenlerin en Japonu olduu gerekesiyle yaygn vg almtr. Aslnda, Akira Kurosawa'nn ve Kenji Mizoguchi'nin filmlerinin uluslararas film festivallerinde dl stne dl kazd dnemde, Japon datmclar Bat onun eserlerinin ince gzelliini anlamaz diye filmlerini lke dnda gsterime sokmaya yanamamlard. Neyse ki bu tr korkularn temelsiz olduu ortaya kt ve Ozu artk sinemann bykl su gtrmez ynetmenlerinden biri olarak tannyor.

Sinema kariyerinin tamamn ticari kulvarda alarak geirmesine karn, Ozu'nun fikir ykl esiz tarz, belki de sinema tarihinde benzerini bulamayacanz derecede kiisel bir tarzdr. Daha da nemlisi, Ozu'nun bykl bu tarzn anlam yanstmasyla perinlenir; titizlii ve zenginlii, sonuta yaama dair derin, bir o kadar da sknet dolu ve dokunakl bir vizyonu ortaya karr. Ozu'nun ardnda brakt eserler btn, duygular istikrarla dizginleyiiyle, insan zaaflarn alglaynda byklk taslamayan cmertliiyle ve benzersiz homojenliiyle, baka bir sinemacnn eserleriyle kartrlamaz.

Yasujiro Ozu 12 Aralk 1903'te, Tokyo'nun tarihi Fukagawa blgesinde dodu. Babas Tokyo'da gbre satarken, o iki erkek kardeiyle birlikte krsal kesimde, Matsuzaka'da eitim ald. Bunun sonucunda on yandan yirmi yana kadar babasn nadiren grebildi. 1916'da Uji-Yamada'da orta okula balad; anlald kadaryla muzip, kavgay ve ikiyi seven, ele avuca smaz bir renciydi. ki imek erken yata edindii ve hibir zaman da terk etmeyecei bir alkanlkt. Aabeyi Shinichi'nin okuduu prestijli Kobe Ticaret Lisesi'nin giri snavna katlmak yerine, sinemada "Zenda Mahkmu"nu seyretmeyi yelemiti.

Ozu ilkgenliindeki bu snav krma dneminde, sinemaya ynelik bir sevgi gelitirdi. Sinema hayranl ilk olarak, eski Atagoza Sinemas'nda Matsunosuke'den grkemli bir tarihi film izlediinde balad. Pek az vasfa sahip olan Ozu, Matsuzaka'dan biraz uzakta kk bir da kyne yardmc retmen olarak tayin edilmeyi baard - bu, niversite diplomasnn gerekli olmad bir pozisyondu. Birka yl sonra Tokyo'ya dnp ailesiyle yaamaya balad. Yeeninin sinemaya duyduu sevginin farknda olan amcas, onu Shochiku Film irketi'nin o zamanki yneticisi Teihiro Tsutsumi ile tantrd. ok gemeden, 1923'te, babasnn hi istememesine karn, Ozu kameraman yardmcs olarak onlarla birlikte almaya balad. Tadamoto Okubo'nun yardmc ynetmeni olduktan sonra, bir yldan ksa bir sre iinde ilk senaryosunu yazp filme ekilmesi iin teklif gtrd. Ynetmen olarak ilk filmiyse, ikinci senaryosundan ektii "Zange no yaiba / Tvbekarln Klc"yd. Ozu 1927'den lmne kadar 54 film yaptysa da, u anda bunlardan ancak 33'nn kopyas bulunmaktadr.

retken bir sinemac olan Ozu, 1928'de balayp 1931'de sona eren drt yllk srede 21 uzun metrajl kurmaca film ekti. lk dnemindeki filmlerinin ou renci komedileri, gangster filmleri ve melodramlard. 30'larn balarndaki filmlerinden bazlarnda ses vard ama diyalog yoktu; 1936'ya kadar konumal film ekmedi. 1932'de dokunakl komedi "Umarete wa mita keredo / Dodum, Ama..." ile yaratc temposunu buldu. lk ticari baarsn getiren bu film, kinci Dnya Sava ncesinde ektii en iyi filmlerden biri kabul edilir. Ozu'nun o dnemin Japon ya da Hollywood sinemasnn geleneklerine zt ynde giden kendine has sinema tarzn oluturmas da ayn zamana denk gelir. Sinema tarzn iyice inceltip basitletirmek iin abalad, olay rgsn ve grsel sentaks kst. Kararma, erime ve pan gibi dayanak noktalarn sinema paletinden att. Bunu takip eden yllarda, Ozu sanatn srekli artt, evle ilgili durumlara (kuak fark, ailede lm, evlilikte srtmeleri, isizlik, dn planlar, vb.) giderek daha ok odakland ve bu durumlar sanayileme, batllama ve kapitalizmle ba etmeye alan, incelikle resmettii ada bir Japonya'nn iine oturttu. kinci Dnya Sava srasnda pek az kurmaca film ekti, ektikleri de - "Chichi ariki / Bir Baba Vard" (1942) gibi - sava grmezden geliyorlard. 1943'te, propaganda filmleri birlii yesi olarak Gney Dou Asya'ya gnderildi ve burada birok Hollywood filmini grme frsat buldu. 1945'te sava sona erdiinde Singapur'dayd ve alt ay sava esiri olarak geirdi.

Ozu savan ardndan yaratclnn doruuna ulat. 1949'da, nceki senaryolarnn ounu yazan Kogo Noda'yla ibirliine kald yerden devam etti ve ikisi birlikte Ozu'nun son 13 filminin senaryosunu yazdlar. Bu dnem, en iyi filmlerinden bazlarna gebe oldu: "Banshun / Ge Gelen Bahar" (1949), "Bakushu / Erken Gelen Yaz" (1951), "Soshun / Erken Gelen Bahar" (1956), "Ukigusa / Dalgalanan Otlar" (1959), "Sanma no aji / Bir Gz ledensonras" (1962), ve genellikle gelmi gemi en byk filmlerden biri kabul edilen bayapt "Tokyo monogatari / Tokyo Hikyesi" (1953) gibi. 1959'da Japonya Sanat Akademisi dl'n ald, 1952'de ise Sanat Akademisi yeliine seilen ilk sinemac oldu. efkatli annesinin zerine titredii Ozu hi evlenmedi, benzersiz bir anlay ve beceriyle resmettii karmak Japon aile hayatna dair ok az deneyimi oldu. Ozu 12 Aralk 1963'te, 60. doum gnnde, Kamakura'da kanserden ld. Cenaze treni, Shochiku Co., Ltd. ve Japonya Ynetmenler Birlii tarafndan, Tokyo'daki Tsukiji Honganji tapnanda yapld.

Ozu'nun filmleri Japonya'da hem seyirciler, hem de eletirmenler nezdinde ok poplerdi; kariyeri sresince alt filmi, yllk Kinema Jumpo dllerinde birinci sray ald. Anayurdunda byk vg grmesine karn, otuz alt yllk ynetmenlik kariyeri boyunca Ozu'nun neeli beyaz-yaka hmanizminin dnyann dier lkelerindeki seyircilerden bir karlk bulamayaca varsaylyordu. Bu yzden de filmleri yurt dnda gsterime girmedi ve ynetmen yaam boyunca, onunla ayn dnemde alan Akiro Kurosawa ve Kenji Mizoguchi'nin sahip olduu uluslararas ne hi kavuamad. imdilerde ise Ozu'nun filmleri eletirmenlerin "gelmi gemi en iyi filmler" listelerinde dzenli olarak boy gsteriyor, kendisi de, Kubrick ve Fellini'lerle birlikte, yirminci yzyl sinemasnn en nemli ahsiyetlerinden biri mertebesine karlm durumda.

Baka hibir byk ynetmen hem konusunu hem de tekniini Ozu gibi snrlamamtr. Onun filmleri yalndr, dnce doludur, nostalji ve hznle bezelidir. 1927'den 1962'ye uzanan kariyeri sresince, Ozu filmlerinin kapsamn artm ve daraltm, temel unsurlarna indirgemitir. Ozu'nun neredeyse tamamen ada yaama dair evle ilgili dramlarla ya da Japonca deyile "gendai-geki" tryle snrl eserler toplam, tema asndan bir filmden dierine hayli tutarllk gsterir. Ynetmen defalarca ayn durumlar ele alm, tema, motifler ve slp zerine sonsuz sayda latif, hatta oyunbaz eitlemeler sunmu, zaman zaman da kendi filmlerini yeniden yapmtr.

Ozu lkesinin sinemasnda ayrcalkl bir konuma - orta snf ailesinin ozan konumuna - sahiptir. Bayapt "Tokyo Hikyesi" ve birok baka filminde olduu gibi, Ozu Japon ailelerinin dolambal ilikilerini ihtiyat ve itenliin hayret verici bir bileimiyle gzlemler. Filmlerinin ykleri genellikle birbirine ok benzer; hatta bazlar nemsiz bile grnebilir, ama Ozu karakterlerini derinden anlamtr ve kk olaylardan byk trajediler karmay bilir. Karakterlerin zellikleri farkllk gsterebilse de, hepsi ayn sessiz dnyaya rahat bir ekilde yerlemilerdir. Filmlerinde kahramanlar ya da kt adamlar, muazzam baarlar ve byk baarszlklar yoktur. Onun karakterleri, sradan hayatlar sren sradan insanlardr. atma, anne ya da baba ile ocuk arasndaki ilikide meydana gelen doal deiikliklerden kmaktadr. "Ge Gelen Bahar"da evlenip dul babasn yalnz brakma konusunda isteksiz kz ya da "Dodum, Ama..."da babalarnn mtevaz sosyal konumunun farkna varan iki kk ocuk gibi. Ozu'nun insanlk hallerine kar olaanst hassasiyeti ve gndelik hayatn kalplarn nanslaryla anlamas, sradan grnen bu atmalara geleneksel Hollywood dramlarnda ender bulunan, muazzam bir duygusal g ykler. Ozu kariyerinin son demlerinde muhtemelen entelektel adan nfuz edilebilir bir janrda alan en engin insaniyete sahip, en felsefi ynetmendi.

Ozu'nun kusursuz bir biimde kontroll kurgu teknii ve kamerann hep yere yakn tutulduu, oyuncularn sk sk izleyiciyle yzyze olduu nden alnm dz kompozisyonlardan oluan grsel slbu, yllar iinde baya bir analize konu olmutur. Kameras nadiren kmldar, ounlukla hep ayn hizada, yerden biraz yukardadr. Ynetmenin kahramanlarn filme alma biimi anlamldr: Japonlar iskemlede deil hasr zerinde oturduu iin, gerekilik araynda atlacak ilk doal adm, onlar gz hizasndan ekmekti. Bu yzden kamera yerde durup bel hizasnn biraz altndan eker ve sadece 50mm objektif kullanr; bylece sanki izleyici tatami hasrna oturmu da sahneye oradan bakyormu izlenimi edinilir.

Ozu uzamda devamll grsel estetiin emrine amade klmtr. Kurgusu telaszdr ve sk sk sahnelerin gerek zamanda ilerlemesine izin verir. yklerindeki btn o youn duygulara karn, yzleme yoktur; ancak, karakterlerinin yzlerindeki anlk hayal krkl ve gcenme izleri, yeterince yksek sesle konuur. Ozu'nun alamet-i farikas Zenvari minimalizmi, dier Japon sanatlarnn estetik geleneine sk skya tutunan bir sinemasal saflk rneidir ve o zamanlar Bat'da yaplan, Kurosawa'nn da "Shichin No Samurai / Yedi Samuray" (1954) gibi samuray destanlaryla kucaklad sinemann melodramatik slbuna dorudan bir tepki olarak gsterilir. Baz akademisyen yazarlar onun filmlerinin neden bu kadar iyi ilediini ortaya karabilmek iin kronometrelerini alp tek tek planlarn sresini bile tutmulardr.

Ozu renkli film ekmeye 1958'de balad ve son alt filminde renkleri ok etkileyici bir gzellikle kulland. Renkle deney yapmaya istekliydi, ama standart Akademi oranndan daha geni olan her ereveden kanyor, geni erevenin "bir para tuvalet kadna benzediini" sylyordu Bu yzden btn Ozu filmlerinin grntleri 4:3 oranndadr. Ozu canl renkleri zellikle seviyordu ve devaml kulland Agfa filmden elde ettii krmzlara baylyordu.

Ozu kariyerinin sonlarnda Japon Yeni Dalga'snn putkran ynetmenlerinin eletirilerine hedef oldu. ou onun film slbunu "kat" bularak ktledi, bazlarysa toplumsal konular ele almay reddetmesini eletirdi. Ancak onun sessiz, olaan snrlar aan insanlk vizyonu zaman iinde deerinden hibir ey yitirmedi ve Wim Wenders, Jim Jarmusch, Martin Scorsese gibi farkl farkl batl ynetmenler zerinde kalc etkiye sahip oldu.

"Ben bir tofu'cuyum. Tofu kzartabilirim, ama hibir zaman biftek ya da hamburger yapamam, bana bunlar sipari edilse bile... Eilimleri ancak nemsiz meselelerde takip ederim. nemli meselelerde, ahlk takip ederim. sanata gelince, kendimi takip ederim." - Yasujiro Ozu

http://www.shochiku.com/film/ozu2003.html adresinde, Yasujiro Ozu'nun 100. dogum yildonumu nedeniyle dunya capinda gerceklestirilen etkinliklerle ilgili ayrintili bilgiyi bulabilirsiniz.